Maatschappij Discordia

Dek

‘ik wou dat mijn lezers oud werden, en mij lazen van verre.’

‘een biograaf die m’n gedrukte werken tot uitgangspunt neemt om m’n leven te beschrijven, kan niet veel anders dan onzin voor de dag brengen.’

‘gedachten heeft ieder. by weinigen worden ze tot denkbeelden. nog minder zyn er, die vorm en kleur weten weer te geven van die beelden. en wie dit doet, hoort gedurig: ‘juist wat ik dacht’. ja, op omtrek na, op kleur na, op schaduw na. dat is: op zeer veel na.’

-discordia speelt ‘dek’ ‘leven en werk van eduard douwes dekker’, meester van de paradox, die schreef onder de naam ‘multatuli’.

-steeds speelt zijn naam, zijn fantastische fictie een rol in de gedachtes die rondgaan tijdens het maken van veel van onze voorstellingen, het was dus te verwachten dat het er ooit van komen zou.

-ze komen eraan: de ‘ideeen’ de citaten, de provocaties, vervreemdende geëngageerde verhalen uit de ongelofelijke ‘max havelaar’, de autobiografie van de jonge schrijver genaamd ‘woutertje’ in een eigentijdse konstruktie van dialogen en fragmentarische figuren.

-de biografie zal er doorheen schemeren; de schitterende taal van de schrijver dragen het stuk en poëzie zal niet ontbreken.

-fjodor dostojewski, zijn illustere tijdgenoot zal vergelijkbaar materiaal leveren en ook bij friedrich nietzsche zijn veel overeenkomstige ideeën te vinden. andere verlichte 18de,19de en 20ste eeuwers geven act de presence.

‘in de warme vooravond van 29 juni 1872 zat multatuli bij het open raam de krant te lezen. om acht uur zou hij de stad ingaan, waar de taalkundige carl riecke een lezing zou houden.’

‘dek’, zei mimi om kwart voor acht, ‘het zal tijd worden je te kleden. het is dicht bij, maar je moet je nog kleden.’

‘zo’, antwoordde de schrijver lachend, ‘ik was het geheel vergeten.’

‘men zat rustig om de theetafel. er was gedankt na ’t eten. de génestet neuriede leekedichtjes. alberdingk claegde en vraegde zachtkens weg op voorvaderlijken trant, da costa kleurde eene mooie prent van den slag bij nieuwpoort, potgieter rijmde in stilte, nu en dan zei bakhuizen een ondeugendheidje.’

‘er zijn mogelijk auteursrechten op dit materiaal van toepassing.’zo beschreef frederik van eeden in april 1887 de nederlandse letteren. ‘alleen huët begon te vitten’, vervolgde hij.’

-maar opeens: ‘een licht, een donderslag een stem, een luide, sterke, klinkende stem en de havelaar lag op tafel’.’

‘hij was eerlijk, vooral waar eerlijkheid in het grootmoedige overging, en zou honderden die hij schuldig was, onbetaald laten, omdat hij duizenden had weggeschonken.’

‘ik leg mij toe op ’t schrijven van levend hollands. maar ik heb schoolgegaan..’

‘ik heb een neefje die spelfouten maakt en zich daarom multatulist noemt. wat zou m’n aanhang groot wezen als dat opging.’

‘mijn ongeluk is in holland geboren te zijn, het land waar slechts één gezag geldt, één geloof, één god: geld!’

‘hij gloeide van onverzadelijke eerzucht die hem alle gewone onderscheidingen in het maatschappelijk leven als nietig deed voorkomen, en toch stelde hij zijn grootst geluk in een kalm huiselijk vergeten leven.’

‘de studie der natuur is de beste studie, maar men leert er niets uit kennen… dàn die natuur, dat is: alles. en juist omdat god is buiten alles, kan men hem niet leren kennen uit die natuur.’

‘ik wou toch graag weten of we onsterfelijk zijn. ik denk van wel, van tijd tot tijd, omdat ik hier zoveel verdriet heb… maar hoe dan de anderen die minder verdriet hebben?’

‘eigenlijk geen enkele van zijn neigingen volledig ernstig nemend, nooit om zelfspot verlegen, is hij maar zelden ongeneigd de keerzijden van de medailles te zien.’

‘hij kan van alles geweest zijn: een moralist, een satiricus, een komediant, een groot klein kind, een onovertroffen stilist, maar geen volksmenner, geen politicus, geen organisator, geen napoleon.’

‘god heeft zich met eduard vergist’, zei ze, ‘hij had beter een meisje kunnen zijn.’

‘om de aandacht op zich te vestigen en het tegendeel te bewijzen, was hij lastig, beweeglijk, agressief, ongedurig.’

-uit de havelaar:

‘goed! goed…, alles goed….! maar de javaan wordt mishandeld!’ want het is ons vast geloof dat de voorzienigheid geen volk, tot welk ras het behoore, bestemd heeft om ten eeuwigen dage mishandeld te blijven; en dat java niet met het éénig doel is geschapen om te zijn ‘de kurk waarop nederland drijft.’

‘hij ontmoette veel grote mensen die misschien ook klaplopers waren, maar ze huilden er niet om als wouter.’

annette kouwenhoven, matthias de koning, miranda prein, erasmus mackenna, jan joris lamers.

foto's Sofie Knijff